Τί είναι τα αστρικά ίχνη;
Εξαιτίας της περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονά της, όλοι οι αστέρες φαίνεται να ανατέλλουν να μεσουρανούν και να δύουν, διαγράφοντας στον ουρανό κυκλικές τροχιές παράλληλες προς τον ουράνιο ισημερινό. Ή με άλλα λόγια, φαίνεται να διαγράφουν κυκλικές τροχιές με κέντρο τον Πολικό αστέρα, από τον οποίο διέρχεται νοητά ο άξονας περιστροφής της Γης. Έτσι, παρατηρώντας για μερικές ώρες την πορεία ενός αστέρα κατά τη διάρκεια μιας ανέφελης νύχτας, μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι διαγράφει ένα νοητό τόξο. Το αποτέλεσμα της φωτογράφισης μακράς έκθεσης του έναστρου ουρανού, με την κάμερα να στοχεύει σταθερά σε ένα σημείο, είναι τα αστρικά ίχνη (star trails).
Σε μια τέτοια αποτύπωση της φαινομενικής κίνησης των αστέρων εξαιτίας της περιστροφής της Γης περί τον άξονά της, είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι τα τόξα της φωτογραφίας είναι διαφόρων χρωμάτων. Αυτό σημαίνει ότι οι αστέρες δεν είναι όλοι λευκοί, όπως φαίνεται με μια πρώτη ματιά! Στον νυχτερινό ουρανό εντοπίζονται αστέρες:
- μπλε, όπως ο Στάχυς στον αστερισμό της Παρθένου και ο Rigel στον Ωρίωνα,
- κοκκινωποί, όπως οι υπεργίγαντες Betelguese και Αντάρης και
- κίτρινοι, όπως η Αίγα και ο Προκύων.
Για να αποτυπωθούν τα χρώματα των αστέρων όσο το δυνατόν καλύτερα, η φωτογράφιση των αστρικών ιχνών θα πρέπει να γίνεται σε τοποθεσίες με σκοτεινό ουρανό, όπου δεν υπάρχει φωτορύπανση.
Η πληροφορία που μπορεί να δώσει μια φωτογραφία αστρικών ιχνών σχετίζεται με τη θερμοκρασία των αστέρων. Γενικά, αστέρες κόκκινου χρώματος είναι ψυχρότεροι από αστέρες μπλε χρώματος, αντίθετα δηλαδή απ’ ότι έχουμε συνηθίσει στην καθημερινότητά μας!
Από τί εξαρτάται η μορφή των αστρικών ιχνών;
Εάν η κάμερα στοχεύει προς τον Πολικό αστέρα, σε τυχαία τοποθεσία της Γης, τότε το κέντρο των κύκλων που θα διαγράφονται θα βρίσκεται σε ύψος πάνω από τον ορίζοντα, ίσο με το γεωγραφικό πλάτος του τόπου.
Εάν η φωτογράφιση λαμβάνει χώρα σε κάποια περιοχή του ισημερινού (γεωγραφικό πλάτος 0°), επειδή ο Πολικός αστέρας βρίσκεται μονίμως σε μηδενικό ύψος πάνω από τον ορίζοντα, οι τροχιές που αποτυπώνονται δεν μπορούν ποτέ να είναι κύκλοι. Έχουν πάντοτε τη μορφή ημικυκλίων.
Στον Βόρειο πόλο, αντίστοιχα, ο Πολικός αστέρας βρίσκεται σχεδόν στο ζενίθ του τόπου, πράγμα που σημαίνει ότι το κέντρο των φαινόμενων τροχιών όλων των αστέρων θα βρίσκεται σχεδόν 90° πάνω από τον ορίζοντα, πρακτικά, πάνω από το κεφάλι του παρατηρητή!
Σε οποιαδήποτε τοποθεσία πάνω στη Γη, στοχεύοντας προς τη δύση ή προς την ανατολή, παράγεται μια άλλη μορφή αστρικών ιχνών. Αυτά τότε δεν έχουν κυκλική μορφή. Αντιθέτως, εμφανίζονται ως ένα σύνολο από σχεδόν ευθείες γραμμές.
Πώς μπορώ να φωτογραφίσω αστρικά ίχνη;
Τα αστρικά ίχνη φωτογραφίζονται τοποθετώντας μια κάμερα σε φωτογραφικό τρίποδα, με στραμμένο τον φακό προς συγκεκριμένο σημείο του νυχτερινού ουρανού και διατηρώντας το κλείστρο ανοιχτό για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα. Οι τυπικοί χρόνοι έκθεσης ποικίλλουν και μπορεί να διαρκούν από 15′ έως και αρκετές ώρες. Όσο περισσότερο χρόνο παραμένει το κλείστρο ανοιχτό, τόσο μεγαλύτερο μήκος θα έχουν τα τόξα που σχηματίζει η φαινόμενη κίνηση των αστέρων, τα οποία και θα αποτυπωθούν στην φωτογραφία. Βέβαια, όσο μεγαλύτερος ο χρόνος έκθεσης, τόσο θα αυξάνεται και θα συσσωρεύεται και ο ηλεκτρονικός θόρυβος. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί με την εξής εναλλακτική μέθοδο: με τη λήψη πολλών φωτογραφιών μικρότερου χρόνου έκθεσης (π.χ. 30 δευτερολέπτων), των οποίων η υπέρθεση μέσω υπολογιστή, θα δώσει στη συνέχεια το τελικό αποτέλεσμα.
Απαραίτητος εξοπλισμός
Μια κάμερα (SLR ή DSLR) με δυνατότητα χειροκίνητης ρύθμισης του χρόνου έκθεσης, της ταχύτητας του κλείστρου, καθώς και του ISO και της ισορροπίας λευκού (white balance).
Καλώδιο χειροκίνητης απελευθέρωσης κλείστρου.
Ένας στιβαρός φωτογραφικός τρίποδας.
Και ένας απλός υπολογισμός!
Μπορεί κανείς κοιτάζοντας μια φωτογραφία αστρικών ιχνών να υπολογίσει τον χρόνο που διήρκεσαν οι εκθέσεις που τη συνθέτουν; Η απάντηση είναι ναι! Εφόσον οι αστέρες συμπληρώνουν έναν πλήρη κύκλο (360°) σε 24 ώρες και με γνωστό το μήκος των τόξων που απεικονίζονται στην φωτογραφία, ο υπολογισμός είναι εύκολος! Αν για παράδειγμα, το μήκος καθενός τόξου είναι 30°, τότε 30°x24ώρες/360°= 2 ώρες.
